Kościół św. Barbary w Kolanowicach – perła drewnianej architektury Opolszczyzny

Kościół św. Barbary w Kolanowicach, niewielkiej wsi położonej w gminie Łubniany w województwie opolskim, to jeden z najcenniejszych przykładów drewnianej architektury sakralnej na Śląsku. Ta malownicza świątynia, otoczona wiejskim krajobrazem i sąsiadująca z lokalnym cmentarzem, zachwyca nie tylko swoim wyglądem, ale i niezwykłą historią, która łączy w sobie losy dwóch miejscowości – Opola i Kolanowic. Wpisany do rejestru zabytków województwa opolskiego 1 kwietnia 1964 roku pod numerem 759/64, kościół jest świadectwem kunsztu dawnych rzemieślników, wiary miejscowej ludności oraz burzliwych dziejów regionu.

Historia kościoła – od Opola do Kolanowic

Początki kościoła św. Barbary sięgają XVII wieku. Świątynia została wzniesiona w 1678 roku w Opolu, w obrębie kompleksu klasztornego franciszkanów, jako kaplica św. Barbary. Jej powstanie było odpowiedzią na potrzeby zakonu, który w tym miejscu wcześniej korzystał z jeszcze starszej, średniowiecznej budowli. Drewniana konstrukcja, charakterystyczna dla ówczesnego budownictwa sakralnego na Śląsku, wyróżniała się prostotą, ale i elegancją, łącząc funkcjonalność z estetyką barokową.

Sytuacja zmieniła się drastycznie na początku XIX wieku, gdy w 1810 roku władze pruskie, w ramach polityki sekularyzacyjnej, zniosły działalność wielu zgromadzeń zakonnych, w tym franciszkanów w Opolu. Klasztor został przejęty przez państwo, a kaplica św. Barbary, uznana za zbędną, wystawiona na sprzedaż. W tym momencie do akcji wkroczyli mieszkańcy Kolanowic – niewielkiej wsi oddalonej o kilkanaście kilometrów od Opola. W 1811 roku podjęli oni decyzję o zakupie kościoła, a następnie, w imponującym pokazie wspólnotowej determinacji, rozebrali go na części i przenieśli do swojej miejscowości. Prace związane z ponownym złożeniem budowli zakończono w 1812 roku, a 19 grudnia tegoż roku kościół został uroczyście konsekrowany pod wezwaniem św. Barbary, stając się centralnym punktem życia religijnego Kolanowic.

Architektura – harmonia tradycji i prostoty

Kościół św. Barbary w Kolanowicach jest klasycznym przykładem budownictwa zrębowego, w którym ściany wznoszono z poziomych bali łączonych w narożach na tzw. „jaskółczy ogon”. Składa się z kilku kluczowych elementów: nawy o rzucie zbliżonym do kwadratu, węższego prezbiterium zamkniętego trójbocznie, przyległej zakrystii oraz murowanej kruchty, która została dobudowana w późniejszym okresie. Całość otaczają soboty – niskie podcienia wsparte na słupach, pełniące funkcję ochronną przed deszczem i wilgocią, a jednocześnie nadające budowli charakterystyczny, rustykalny wygląd.

Nad nawą góruje smukła, ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę, zwieńczona hełmem pokrytym gontem. Dach kościoła, o konstrukcji siodłowej, również wyłożono gontem, co jest typowe dla drewnianych świątyń tego regionu. Proporcje budowli są harmonijne, a jej skromność kontrastuje z bogactwem wnętrza, które zachowało wiele oryginalnych elementów z czasów budowy.

Wnętrze – barokowy skarb w wiejskiej oprawie

W środku kościół św. Barbary zaskakuje swoją artystyczną wartością. Prezbiterium zdobi pozorne sklepienie kolebkowe, które tworzy iluzję głębi, podczas gdy nawa kryje strop belkowany, bogato zdobiony polichromiami o motywach roślinnych i religijnych. Te malowidła, choć częściowo zniszczone przez czas, nadal świadczą o kunszcie dawnych artystów. Chór muzyczny, wsparty na dwóch rzeźbionych słupach, wyróżnia się parapetem i emporą ozdobionymi cyklem dwunastu scen z życia św. Barbary – patronki górników, artylerzystów i osób narażonych na nagłą śmierć. Te malowidła, datowane na przełom XVII i XVIII wieku, są jednym z najcenniejszych elementów wyposażenia.

Ołtarz główny, wykonany w stylu barokowym, przyciąga uwagę centralnym obrazem św. Barbary oraz przedstawieniem Ukrzyżowania w zwieńczeniu. Po bokach znajdują się dwa ołtarze boczne z końca XVII wieku, poświęcone Matce Boskiej z Dzieciątkiem oraz św. Bartłomiejowi, które zachowują oryginalne rzeźby i detale snycerskie. Wyposażenie dopełniają ławy, ambona i konfesjonał, wszystkie utrzymane w duchu ludowo-barokowym, co nadaje wnętrzu ciepły, swojski charakter.

Dzieje współczesne – troska o dziedzictwo

Przez ponad dwa wieki kościół św. Barbary w Kolanowicach służył miejscowej społeczności, dostosowując się do zmieniających się czasów. W XX wieku przeszedł kilka modernizacji, które miały na celu zachowanie jego stanu technicznego i funkcjonalności. W 1978 roku w pobliżu wzniesiono wolnostojącą dzwonnicę, która odciążyła konstrukcję wieżyczki sygnaturki. W 1989 roku wymieniono gontowy dach i ogrodzenie, przywracając świątyni jej pierwotny blask, a w 1997 roku wybudowano dom przedpogrzebowy, ułatwiający organizację ceremonii pogrzebowych.

Niestety, historia kościoła nie obyła się bez trudnych momentów. W 2001 roku świątynia padła ofiarą kradzieży – z wnętrza skradziono część zabytkowego wyposażenia, co było ogromną stratą zarówno dla parafian, jak i miłośników sztuki sakralnej. Incydent ten zmobilizował lokalną społeczność do jeszcze większej troski o swoje dziedzictwo, a kościół pozostaje pod czujnym okiem mieszkańców i konserwatorów.

Znaczenie kulturowe i turystyczne

Kościół św. Barbary jest dziś filialnym kościołem parafii św. Józefa Robotnika w Osowcu-Węgrach, ale jego rola wykracza poza funkcję religijną. Jako część Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej Opolszczyzny przyciąga turystów i historyków zainteresowanych unikalnym dziedzictwem regionu. Jego położenie na skraju wsi, w otoczeniu cmentarza i wiejskiej zieleni, tworzy atmosferę zadumy i spokoju, która sprzyja refleksji nad przeszłością.

Świątynia jest także świadectwem przedsiębiorczości i wiary mieszkańców Kolanowic, którzy ponad 200 lat temu podjęli trud przeniesienia kościoła, by zapewnić sobie miejsce kultu. To historia o społeczności, która nie tylko zachowała zabytek, ale nadała mu nowe życie, integrując go z lokalną tradycją.

Podsumowanie

Kościół św. Barbary w Kolanowicach to więcej niż tylko budowla – to symbol śląskiej kultury, historii i wytrwałości. Jego drewniana konstrukcja, barokowe wnętrze i niezwykła droga z Opola do Kolanowic czynią go miejscem wyjątkowym na mapie Polski. Dla mieszkańców jest ostoją duchową, dla przyjezdnych – zaproszeniem do odkrywania bogactwa Opolszczyzny. Mimo upływu czasu i wyzwań, takich jak kradzież czy naturalne zużycie, kościół pozostaje żywym pomnikiem przeszłości, który z dumą strzeże swojej historii i otwiera się na przyszłość.

Tę i inne atrakcje Opolszczyzny znajdziesz w bezpłatnej aplikacji „WsierajMy Nasze”, dostępnej na Android i iOS.