Największe jezioro w Indochinach

Największym jeziorem na Półwyspie Indochińskim jest Tonle Sap, w tłumaczeniu Wielkie Jezioro. Znajduje się w centralnej części Kambodży niedaleko najsłynniejszego kompleksu świątyń Angkor. Leży na drodze rzeki o tej samej nazwie, która w swoim dalszym biegu wpada do rzeki Mekong. Dzięki rzece Mekong jezioro Tonle Sap w ciągu kilku miesięcy zwiększa swoją objętość 5-6-krotnie. Dzieje się tak w czasie pory deszczowej między majem, a październikiem, kiedy Mekong znacznie podnosi swój poziom wody przez co jej nadmiar wpychany jest do rzeki Tonle Sap. Rzeka zmienia wtedy swój bieg i zaczyna płynąć w odwrotnym kierunku: z Mekongu do jeziora. W efekcie jezioro Tonle Sap przestaje mieścić się w swoich granicach i rozlewa się na pola i lasy zalewając także okoliczne wioski. W porze suchej jezioro ma 160 km długości i 2,5 tys. km kw, a w czasie pory deszczowej – największej kulminacji w październiku dochodzi do 250 km długości i 16 tys. km kw.

Wydawałoby się, że jest to dość uciążliwe dla mieszkańców wiosek leżących wokół jeziora jednak nauczyli się oni z tym żyć. Swoje domy budują na kilkumetrowych palach, i posiadają dwa rodzaje środków transportu: łodzie i skutery. Łodzi używają w porze deszczowej, gdy za oknem z każdej strony jest jezioro. Z początkiem pory suchej jezioro, które zalało wioski opada i na jego miejscu pozostaje niewielką rzeczkę płynąca między domami. Mieszkańcy uruchamiają wtedy skutery, oraz znoszą część swojego dobytku pod domy, by nie chodzić bez przerwy po wysokich schodach domostwa. Prócz stacjonarnych wsi, są także pływające, gdzie domy osadzone są na metalowych beczkach i mogą się przemieszczać. Jest też pływająca szkoła, stacja benzynowa, sklepy, kościół, a nawet pływające boisko do koszykówki. Rzeka Mekong wpychając nadmiar swojej wody do jeziora Tonle Sap przekazuje mu duże ilości ryb. W związku z czym jezioro stało się centrum krajowego rybołówstwa, ma duże znaczenie zaopatrzeniowe w żywność i jest głównym źródła białka w Kambodży. Jest prawdopodobnie najbardziej bogatym w ryby jeziorem słodkowodnym na świecie. Co jakiś czas pojawiają się obawy o nadmierną eksploatację – przełowienie jeziora, dlatego bardzo ważny jest system zarządzania rybołówstwem i walka z powszechnym kłusownictwem. Wśród kilkudziesięciu gatunków ryb występujących w jeziorze największym okazem jest zagrożony wyginięciem Mekong Giant Catfish, który osiąga 3 m długości i może ważyć nawet 300 kg. Wokół jeziora mieszka 1,2 mln ludzi (Kambodża ma 16 mln mieszkańców), dla których podstawowym posiłkiem są ryby i ryż rosnący wokół jeziora. Głównym ich zajęciem jest więc rybołówstwo i rolnictwo, oraz w niewielkim stopniu turystyka. Wiele rodzin żyje na granicy ubóstwa, więc pracujące dzieci nie są rzadkością. Jezioro Tonle Sap to bardzo dobre miejsce dla turystów, którzy chcą odpocząć od świątyń Angkor. Kilkunasto-osobowe łodzie czekają by zabrać turystów na przejażdżkę po jeziorze, do wioski na palach, czy do pływających restauracji i sklepów.

Pierwszy raz nad jeziorem Tonle Sap byłem 5 lat temu w październiku (2013), czyli na końcu pory deszczowej. Było tyle wody, że aby dojść drogą do łodzi musieliśmy po kolana brodzić w wodzie. Wypłynąwszy na jezioro byliśmy zdziwieni, gdy sternik powiedział nam, że płyniemy korytem rzeki, ponieważ z każdej strony otaczało nas ogromne jezioro, a drugiego brzegu nie byliśmy w stanie zobaczyć. Wioski Chong Khneas i Kampong Phluk stały wtedy w wodzie, która sięgała niemal podłogi domów. Będąc tam kilka lat później w porze suchej (2014, 2018) krajobraz wyglądał całkiem odmiennie. Mieliśmy problemy z wypłynięciem na jezioro, ponieważ rzeka pełna była mielizn. Chong Khneas i Kampong Phluk także wyglądały całkiem inaczej. Zobaczyliśmy wtedy tysiące drewnianych pali, które podtrzymują domy pod którymi toczy się życie. Nie było śladu po ogromny jeziorze, żeby je zobaczyć trzeba było popłynąć rzeką poza wioskę. Niezapomniane wrażenia zrobił na nas zalany las, gdzie powyginane niskie drzewa stoją w wodzie i tworzą labirynt dla 2-3 osobowych łodzi turystycznych. Zwiedzając świątynie Angkor w Kambodży z najwspanialszą Angkor Wat nie wolno pominąć jeziora Tonle Sap i koniecznie trzeba się tam wybrać na całodzienną wycieczkę.

W 1997 roku jezioro Tonle Sap zostało uznane przez UNESCO za Rezerwat Biosfery.