TROPAMI NASZYCH PRZODKÓW I KUZYNÓW

Kilka lat temu – w Krasiejowie na Opolszczyźnie, obok JuraParku – powstał nowy obiekt: „Park Nauki i Ewolucji Człowieka” tzw. PNiEC. Mało kto wówczas (poza autorami) zdawał sobie sprawę z powodów umieszczenia w woj. opolskim takiej inwestycji. Oczywiście PNiEC jest kontynuacją ścieżki edukacyjnej JuraParku, ale jak się okazuje – nie tylko. Skoro pracownicy krasiejowskiego JuraParku wpisali się swoim odkryciem w światowe badania nad pochodzeniem człowieka, Opolszczyzna jest świetną lokalizacją takiego muzeum.

PIERWSZY KROK LUDZKOŚCI – sensacyjne odkrycie pracowników JuraParku na wyspie Kreta

Gerard Gierliński i Andrzej Boczarowski

Do niedawna najstarsze praludzkie tropy świadczące o dwunożnym sposobie poruszania się, znane były z popiołów wulkanicznych Tanzanii (3,56 mln lat temu). Za ich sprawców uważa się australopiteki afarskie. Zespół naukowców – w skład, którego wchodzą także pracownicy JuraParku (autorzy tego artykułu) – opublikował w 2017 roku wyniki badań o wiele starszego znaleziska z Krety (5,7 mln lat temu), co rewiduje moment powstania dwunożności. O tym niezwykłym znalezisku opowiada nowa wystawa w Parku Nauki i Ewolucji Człowieka w Krasiejowie.

Z pewnością dla czytelników jest jasne, że od świata małp różnimy się dwunożnością, inteligencją i tworzeniem zaawansowanej techniki oraz sztuki. Przyczyny takiego rozwoju nie są do końca jasne. Widać jednak wyraźny związek pomiędzy dietą, lepszym wykorzystaniem wytwarzanych narzędzi, rozwojem inteligencji oraz dwunożnym chodem. Bycie dwunogiem opłacało się, a przy okazji uwolnienie rąk zaowocowało używaniem ich do innych celów niż poruszanie się (zbieranie, noszenie, wytwarzanie i używanie narzędzi). Ewolucja biologiczna nie przebiega liniowo wraz ze zmianami cech kolejno, a dotyczy jednoczesnych zmian wielu cech, często powiązanych ze sobą.

Dlatego kopalne ślady przemarszu wielu osobników z Krety są tak ważne w określeniu drogi do człowieczeństwa. Rekonstrukcja anatomii stóp wytwórców tych tropów nie pozostawia wątpliwości, że mamy do czynienia z jakąś linią wyprostowanych człowiekowatych np. pojedyncze poduszki palcowe z pięcioma palcami zwiększającymi się do środka (ku osi ciała) gdzie leży przywiedziony paluch.

W osadach górnego miocenu zachodniej Krety (5,3-11,6 mln lat temu), znaleziono także tropy przedstawicieli hien, słoniowatych i innych zwierząt kojarzących się z sawanną. W czasie tzw. kryzysu messyńskiego, Cieśnina Gibraltarska stała się niedrożna dla dopływającej tu wody oceanicznej. Morze Śródziemne zaczęło wysychać, a Kreta przestała być wyspą. Wspomniane znaleziska są jednak nieco starsze niż to zdarzenie. Dane geologiczne wskazują, że wcześniej Morze Śródziemne spłyciło się kilka razy i utworzony został pomost lądowy między Kretą a Grecją kontynentalną. Sawanny wraz ze swoimi mieszkańcami od dawna istniały na terenie południowej Europy. Musiało więc dojść do migracji dwunożnych człekokształtnych na tereny obecnie wyspiarskie – właśnie z tego kontynentu. Być może historia naszych przodków rozpoczęła się na Bałkanach, a nie w Afryce (?)

Dr Gerard Gierliński oraz dr Zofia Dubicka podczas wręczenia nagrody National Geographic za Naukowe Osiągnięcie roku 2017